बलिउडका दिग्गज अभिनेता धर्मेन्द्रको निधन भएसँगै भारतीय फिल्म उद्योग र उनका करोडौँ प्रशंसक शोकमा डुबेका छन् ।
८९ वर्षको उमेरमा सोमबार अपराह्न आफ्नै निवासमा अन्तिम श्वास लिएका धर्मेन्द्रको जीवन केवल एउटा कलाकारको कथा मात्र थिएन— त्यो बलिउडकै इतिहास, संघर्ष, प्रेम, सफलताका अध्यायहरूले भरिएको एक युग थियो ।जीवनका उत्तरार्द्धतिर उनी प्रायः आफ्नै फार्म हाउसमा देखिन्थे— कहिले बगैँचामा फलेका फलहरू समाउँदै, कहिले खेतको धानका बाला चलाउँदै। उनी जीवन र माटोको कुरा गर्थे, खुसी र साधनाको कुरा गर्थे । सामान्य पृष्ठभूमिबाट उदाए पनि उनले बलिउडमा छोएको उचाइ अतुलनीय रह्यो ।
साधारण गाउँबाट बलिउडको ठूलो पर्दासम्म
पञ्जाबमा जन्मिएका धर्मेन्द्रको पढाइ सामान्य थियो । तर अभिनयप्रतिको उनको मोह बाल्यकालदेखि नै प्रबल थियो ।
फगवाडास्थित रामगढिया कलेजमा अध्ययनरत बेला उनले पहिलो दिनमै जीवनमा ‘फिल्ममा नाम कमाउने’ लक्ष्य बनाए । फिल्म फेयर पत्रिकाले गरेको ‘नवप्रतिभा खोज’ प्रतियोगितामा विजयी भएपछि उनी दिल्ली हुँदै मुम्बई पुगे । सन् १९६० मा ‘दिल भी तेरा हम भी तेरे’ बाट बलिउडमा डेब्यू गरेका उनले सादगीपूर्ण अभिनय र सुन्दर व्यक्तित्वका कारण छिट्टै दर्शक मनमा ठाउँ बनाए ।
बलिउडमा ‘हिम्यान अफ बलिउड’
७० को दशकमा एक्सन भूमिकामा देखिएको धर्मेन्द्रले फिल्म उद्योगमा नयाँ ट्रेन्ड स्थापित गरे । ‘शोले’, ‘सीता और गीता’, ‘चुपके चुपके’, ‘धर्मवीर’, ‘बेताब’ जस्ता फिल्महरूले उनलाई बलिउडको अविस्मरणीय नाम बनाइदियो ।
बलियो शरीर, सादगी र स्वाभाविक अभिनय सामर्थ्यका कारण, फ्यानहरूले उनलाई माया गरेर ‘हिम्यान अफ बलिउड’ को उपनाम दिए ।
निर्देशकको ग्यारेजमा बसेर संघर्षको कथा सुरुवात
मुम्बई पुगेपछि धर्मेन्द्रसँग बस्ने–खाने ठाउँ थिएन । उनी निर्देशक अर्जुन हिंगोरानीको ग्यारेजमा बस्थे । दुईजनाले सँगै खाना खाने, संघर्ष बाँड्ने र फिल्मी दुनियाँमा टिक्ने संकल्प साझा गर्थे ।
यही संघर्षले उनलाई बलिउडको सबैभन्दा चम्किलो नक्षत्र बनायो ।
मीना कुमारीसँग प्रेम
धर्मेन्द्र–मीना कुमारीको प्रेमकथा बलिउडकै चर्चित कथामध्ये एक हो । मीना कुमारीले धर्मेन्द्रलाई अभिनय सिकाइन्, सुधार गरिन् र बलिउडमा उभिन सघाइन् ।
तर मीना कुमारी विवाहित भएकाले सम्बन्ध गुपचुप मै रह्यो । धर्मेन्द्रले पछि एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए— “मीना कुमारी मेरी गुरु थिइन् । अभिनय सिकाउने मेराे पहिलो स्कूल थिइन् ।”
हेमा मालिनीसँगको विवाह र विवाद
७० को दशकमा ‘तुम हसीन मैं जवां’ को छायांकनका क्रममा धर्मेन्द्र र हेमा मालिनी नजिकिए । उनको जोडी फिल्महरूमा सुपरहिट बन्दै गयो र वास्तविक जीवनमा पनि रोमानीक सम्बन्धले जरा गाड्यो ।
तर धर्मेन्द्र पहिले नै प्रकाश कौरसँग विवाह बन्धनमा बाँधिएका थिए । दोस्रो विवाह कानुनी रूपमा सम्भव नभएकाले उनले सन् १९८० मा इस्लाम धर्ममा रूपान्तरण गरी ‘दिलावर खान केवट’ नाम लिए र हेमा मालिनीसँग विवाह गरे । हेमासँगका उनका दुई छोरी— ईशा देओल र अहाना देओल— पछिल्ला वर्षहरूमा पनि भारतीय सिनेमामा सक्रिय छन् ।
‘शोले’ छायांकनको रोचक प्रसङ्ग
‘शोले’ फिल्ममा वीरू (धर्मेन्द्र) ले ‘सुसाइड टावर’ मा चढेर वसन्ती (हेमा मालिनी) का लागि संवाद बोल्ने दृश्य निकै प्रतिष्ठित मानिन्छ । हीना मालिनीप्रति मोहित भएका धर्मेन्द्रले वास्तविक जीवनमै उनलाई प्रभावित गर्न चाहेर धेरै टेक दिएका थिए भन्ने किस्सा निर्देशकहरूले पछि सुनाएका थिए ।
५१ रुपैयाँ पारिश्रमिकबाट सुरु भएको यात्रा
उनको पहिलो फिल्मको पारिश्रमिक जम्मा ५१ रुपैयाँ थियो । तर यही रकमले उनलाई बलिउडमा प्रवेश गराउने ढोका खोलिदियो । धर्मेन्द्रले एक अन्तर्वार्तामा भनेका थिए, “५१ रुपैयाँले मलाई अनमोल खुसी दियो । त्यो दिन मैले महसुस गरे— अब म बलिउडमा छु ।”
राजनीतिक यात्रा : सन् २००४ मा भारतीय जनता पार्टी (BJP) बाट बीकानेर–राजस्थानका सांसद बने । यद्यपि राजनीति भन्दा पनि अभिनयमै उनको पहिचान बलियो रह्यो ।
अविस्मरणीय युगको अन्त्य
धर्मेन्द्रको जीवन संघर्ष, प्रेम, विवाद, सफलता र लोकप्रियताले भरिएको चलचित्र जस्तै थियो ।
उनले छाडेको छाप बलिउडका पुस्तापुस्ता कलाकारका लागि प्रेरणा रहिरहनेछ । ‘वीरू’, ‘धर्मेंद्र’, ‘हिम्यान अफ बलिउड’ यी सबै नामहरू आज पनि करोडौं मनमा धड्किइरहेका छन् । उनको निधनसँगै बलिउडले एक युग गुमाएको छ यस्तो युग, जसको पुनरावृत्ति सम्भव छैन ।
राष्ट्रिय सरोकार संवाददाता
